BÖLÜNMÜŞ KENTLER: LEFKOŞA DENEYİMİ

                                                 

 Lefkoşa kenti, Bronz Çağı’nın başladığı MÖ 2500 yılından bu yana iskan edilmiş olup, önceleri Lidra adıyla anılmış ve MÖ 280’de 1. Ptolome’nin oğlu Lefkotheon (Leucus) tarafından yeniden inşa edilmiş; 10. yüzyıldan başlayarak Lefkosia (Lefkoşa) adını almıştır. Kıbrıs’ın Bizans İmparatorluğu’na katıldığı 965 yılından beridir de Kıbrıs adasının başkentidir.

MAHALLELER YANYANAYDI

 

           Osmanlılar Kıbrıs adasını 1571’de fethedip, adaya Anadolu’dan müslüman nüfus yerleştirdikten sonra, adadaki yerel Hıristiyan nüfusa yeni bir etnik-dinsel unsur katılmış oldu. Gerek ada sathında, gerekse Lefkoşa’da iskan edilen müslümanlar, daha çok adayı yöneten Venediklilerin terkettikleri köy ve semtlerde iskan edilmişti. Osmanlı yönetiminde de başkent olarak kalan Lefkoşa, adayı fetheden 12 Osmanlı generalinin adını taşıyan 12 mahalleye ayrılmıştı. Örneğin Arab Ahmet Paşa, İbrahim Paşa, ya da Mahmut Paşa Mahalleleri gibi. Daha sonra Lefkoşa’daki mahalle sayısı 24’e çıktı. Bu mahalleler, zaman içinde, o bölgede yaşayan Müslüman veya Hıristiyan toplumların ibadet yerleri olan cami veya kiliselerin çevresinde oluşmuşlardı. Bu durumda bir cami veya mescidin yanında, bir kilise bulunabiliyordu. Örneğin Baf Sokağı’ndaki Dükkanlarönü Camiinin arkasında Ermeni ve Katolik Kiliseleri veya Ayluka Kilisesinin yanında Akkavuk Mescidi, ya da Faneromeni Kilisesi’nin yanında 1951’e kadar kullanımda olan Araplar Camisi yer almaktaydı.  Lefkoşa’nın bazı mahallelerinde, Müslüman Kıbrıslı Türkler çoğunluk nüfusu oluştururken, bazılarında da Hıristiyan Kıbrıslı Rumlar çoğunluktaydı. Arab Ahmet ve Karamanzade Mahallelerinde ise çoğunluk Kıbrıslı Ermenilerdeydi. Lefkoşalılar, o yıllarda daha çok surlar içinde ve hangi din veya etnik kökenden olursa olsun, içiçe veya yanyana yaşamaktaydılar.

1946 yılında İngiliz Sömürge Yönetimi tarafından yapılan nüfus sayımında, Lefkoşa’nın nüfusu 34,485 kişi olarak saptanmıştı. Nüfus dağılımı ilk defa müslüman ve müslüman olmayan şeklinde değil de, etnik kökenine göre Türk, Rum, Ermeni, Maronit veya Latin olarak belirlenmişti. Bir başka deyişle, Lefkoşa’da 1946’da 20,768 Kıbrıslı Rum, 10,330 Kıbrıslı Türk ve 3,387 de diğer etnik kökenliler olmak üzere, toplam 34,485 kişi yaşamaktaydı. Bunlardan 24,967’si surlar içi denen bölgede kalırken, 9,518 kişi de Köşklüçiftlik, Yeni Kapı ve Yeni Şehir Mahallelerinde yaşamaktaydı.

 

İLK BÖLÜNME 1956’DA

Kıbrıs Rumların oluşturduğu EOKA yeraltı örgütünün, İngiliz Sömürge Yönetimine karşı tedhiş hareketlerine başladığı 1 Nisan 1955 tarihinden sonra, Lefkoşa’da yaşayan insanların huzuru gittikçe bozulmaya başladı. EOKA’cıların Vasilya’daki Kıbrıslı Türk köylülere saldırması ve iki Rum EOKA’cıyı takip eden bir Kıbrıslı Türk polisin öldürülmesi ile adada toplumlararası gerginlik arttı ve çatışmalar başladı. Bunun üzerine İngiliz Sömürge Yönetimi, Lefkoşa’da 26 Nisan 1956 günü öğleden sonra saat 5’den, ertesi gün sabah 4’e kadar sokağa çıkma yasağı ilan ederek, şehri ilk defa kuzey ve güney olmak üzere dikenli tellerle ikiye ayırdı. Halkın Sesi gazetesi, 27 Nisan 1956 tarihli nüshasında şöyle demekteydi:   “Yasağın kaldırıldığı 11 saat esnasında şehir, Batı ve Doğu Berlin gibi, Kuzey ve Güney Lefkoşa tarzında iki kısma ayrılmış, Baf Kapısı’ndan Mağusa Kapısı’na kadar devam eden sokak tamamen kapanmıştır.”

Gazete, bir gün sonraki nüshasında da şu haberi veriyordu:  “Lefkoşa’nın Türk mahallelerinde evi, yazıhanesi veya mağazası bulunan Rumlar, bu mahallelerden uzaklaşmak için Rum semtlerinde yer aramağa başlamışlardır.”

Gazeteci Fevzi Ali Riza da, 3 Ekim 1956 tarihli Hürsöz gazetesinde çıkan makalesinde “Rum semtindeki sokağa çıkma yasağı Türkleri de etkiliyor” diyerek, şöyle devam etmekteydi:  “Mağusa Kapusundan Tahtakaleye kadar olan kısmında 1800 ve Ömerye, Aysava ve Ayyanni mahallesinde ise 800 kadar Türk vardır. Bu hesaba göre Tabakhane ve Nevbethane ile Karamanzade mahallelerinde oturan Türkler dahil değildir. Bunların da 400 kadar olduğu nazarı itibara alınacak olursa, bugün  3000 kadar ırkdaşımız, tedhiş ve tedhişçilerle birlikte olan Rumlarla birlikte aynı cezaya tabi tutuluyorlar demektir ki bu, adalet ve insaf kaidelerine asla uygun değildir.”

Hürsöz gazetesi, 17 Ekim 1956 tarihli nüshasında “Kıbrıs’ın bir Türk ve bir Rum bölgesine taksimi Amerika’da tetkik ediliyormuş” manşetini kullanarak, Atina gazetelerinin, Kuzey’in Türklere, Güney’in de Rumlara verileceğini, 60 bin Rumun ayrılarak kendi bölgelerine göç edeceğini yazdığını aktarmaktaydı. Haberi, New York Times gazetesinin muhabiri Londra’dan bildirmekte olup, bu projenin Londra’da tetkik edilmeğe başlandığı ve Vaşington’da da büyük alaka topladığı duyurulmaktaydı.

12 Kasım 1956’da İngiliz Sömürge Yönetimi yaptığı bir açıklamada, Türk ve Rum maarif işlerinin tamamen ayrıldığını  ve her iki cemaatın maarif işlerinin aynı cemaata mensup birisinin teftişine tabi olacağı ilan etmişti. Aralık ayı içinde önce Türk memurlar, ardından da Türk doktor ve diş hekimleri ayrı bir cemiyet kurduklarını açıkladılar. Ayın sonunda da Türkiye Başbakanı Adnan Menderes, “büyük bir fedakarlık olarak adanın taksimini kabule hazır olduğunu” açıkladı. 

Bozkurt gazetesi, 3 Haziran 1957 tarihli nüshasında, Kıbrıs Türktür Partisi’nin bir toplantısı ardından Lefkoşa ve diğer kazalardaki Türk Belediye azalarının toptan istifa ettiklerini duyurdu. Türk üyeler, 2 Mart 1958’de ayrı belediyeler kurmak için mücadele kararı aldılar ve 16 Haziran 1958’de Dr.Tahsin Salih Gözmen Lefkoşa Türk belediye başkanı olarak Kıbrıs Türk liderliği tarafından görevlendirildi. Ardından diğer kazalarda da ayrı Türk belediyeleri oluşturuldu.

7 Haziran 1958 akşamı Lefkoşa’daki Türk Konsolosluğu’na bağlı Haberler Merkezi’ne TMT üyeleri tarafından bir bomba kondu ve bu kışkırtma eyleminin ardından Lefkoşa’daki karma mahallelerde yaşayan Kıbrıslı Rumların ev ve dükkanları ateşe verildi. 12 Haziran’da İngiliz polisi tarafından düzenlenen Gönyeli’deki bir başka kışkırtma olayı sonunda 8 Kıbrıslı Rum, Türkler tarafından öldürüldü.   Haziran 1958’de, 600 Kıbrıslı Rum aile, Türklerle yanyana yaşadıkları mahalleleri terk etmek zorunda kaldı. Ayasofya Camii yanındaki Belediye Pazarı’ndaki Rum manav ve bakkalların dükkanları yağma edildi. 26 Haziran 1958’den itibaren pazar yeri, artık Türklerin denetimi altına girmiş ve İngiliz sömürge yönetimi bu eyleme göz yummuştu.

İki yıl önce, 1956’da çizilen Lefkoşa’nın taksim çizgisi, Baf, Ermu ve Mağusa Sokaklarından geçmekteydi. İngiliz Sömürge Yönetimi, 1958 yaz aylarındaki toplumlararası çatışmalar sırasında da aynı hat üzerinden Lefkoşa’yı kuzeyde Türk ve güneyde Rum olmak üzere iki bölgeye ayırdı. Mason-Nixon hattı diye anılan bu çizginin bir benzeri, tarihte ilk defa ABD’deki Maryland ve Pennsylvania eyaletleri arasındaki sınır anlaşmazlığı sırasında kullanılmıştı.

 

İKİNCİ BÖLÜNME 1963’DE

Ada 1960’da bağımsızlığına kavuştuğu zaman Lefkoşa’nın toplam nüfusu 45,629 kişi idi. Lefkoşa’da 21 Aralık 1963’da başlayan toplumlararası çatışmaların ardından da aynı taksim hattı, yeşil bir kalemle çizildiğinden, günümüze kadar gelen “Yeşil Hat” oluşmuş oluyordu. Başkent Lefkoşa’yı ikiye bölen ve 6.4 km uzunluğunda olan bu çizgi, 1974’deki savaştan sonra adanın bütününe yayılan 180 km’lik bir ateşkes hattına dönüştürüldü ve İngiliz-Amerikan emperyalizminin adamızı taksim planının somutlaşmasında da rol oynadı.

 

BAŞKENT YANINDA ADANIN DA TAKSİMİ 1974’DE  

Bilindiği gibi 1960’da kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti devletinin bağımsızlık, egemenlik ve toprak bütünlüğü, üç NATO ülkesi olan Birleşik Krallık, Yunanistan ve Türkiye tarafından garanti edilmişti. Ama Yunanistan, 15 Temmuz 1974’de Kıbrıs’ın yasal hükümetine karşı faşist bir darbe düzenleyince, bundan 5 gün sonra 20 Temmuz 1974’de Türkiye, Kıbrıs Türk toplumunu koruma gerekçesiyle adaya askeri bir müdahalede bulundu. Birleşik Krallık da, sadece adadaki egemen üs toprağını koruma altına alarak, olanlara seyirci kaldı ve dış bir askeri gücün adanın kuzey kısmında kalan %37’lik bir bölümünün işgal etmesine engel olmadı.

Türkiye’nin iki askeri harekâtı sonunda çizilen ateşkes veya taksim hattı, adayı Lefkoşa üzerindeki yeşil hattın doğu ve batıya doğru uzatılması sonucu, adamız kuzey ve güney Kıbrıs olmak üzere ikiye ayrıldı. 170 bin Kıbrıslı Rum taksim çizgisinin güneyine, 45 bin Kıbrıslı Türk de taksim çizgisinin kuzeyine göçmek zorunda bırakıldı. Türkiye, adanın kuzeyindeki 35 bin kişilik askeri bir gücün işgali altındaki bölgeye, Cenevre Sözleşmesine aykırı olarak Anadolu’dan nüfus aktardı ve 1983’de burada KKTC adında ayrı bir devlet ilan edildi. 40 yılı aşkın bir süredir Kıbrıs Cumhuriyeti’nin kuzey toprakları, bir sömürge haline getirilmiş olup, AİHM’nin tanımladığı şekilde Türkiye’nin bir alt yönetimi olarak yönetilmektedir.  

1974 SONRASINDAKİ İLK TEMASLAR

1974’den sonra kuzeyde toplanan Kıbrıslı Türkler ile güneyde yaşayan Kıbrıslı Rumlar arasındaki temaslar, BM Barış Gücü askerleri aracılığıyla sürdürülmüştür. Çeşitli vesilelerle ülke dışında örgüt temsilcilerinin buluşmaları olmuşsa da, Kıbrıslı Türklerin sendikal örgütü DEV-İŞ, ilk defa 18 Ekim 1978’de Dünya Sendikalar Federasyonu’nun Lefkoşa’nın Rum kesiminde yaptığı toplantıya katılmak üzere, PEO’nun davetlisi olarak Lefkoşa’nın Rum kesimine geçti. İki sendika, 10 ve 11 Temmuz 1979’da, yine Lefkoşa’daki ara bölgede, Ledra Palas Otel’de buluşarak, gerek Kıbrıs sorunu, gerekse bazı Kıbrıslı Türk işçilerin Kıbrıs Sosyal Sigortalar Dairesinden emekli aylıklarını almaları konusunu görüştü ve Aralık 1989’dan itibaren çeklerin verilmesine başlandı.

Lefkoşa’nın Türk ve Rum Belediye Başkanları, kentin kanalizasyon sisteminin yenilenmesi için ilk defa buluşup, 25 Eylül 1978’de bir anlaşma imzaladılar. Kıbrıslı Türk ve Rum gazeteciler ise, ilk defa 10 Temmuz 1979 günü Ledra Palas Otel’de buluştular. Lefkoşa’nın kanalizasyon sistemini birleştirme amacıyla her iki taraftan Mühendis ve Mimar Birliklerinin ilk defa toplanması da  17-22 Mayıs 1982’de gerçekleşti.

Daha sonra, Kıbrıslı Türk gazeteci ve politikacılar ile eşlerinden oluşan 30 kişilik bir heyetin 27 Aralık 1984 gecesi Lefkoşa’daki Hilton Otel’de yapılan Kıbrıs Gazeteciler Birliği’nin Noel Balosuna katılması kamuoyunda büyük yankı yapan olaylardandı. Rauf Denktaş’ın oğlu Raif Denktaş ile Dr.Küçük’ün oğlu Mehmet Küçük’ün de konuklar arasında olması bu temasa olan ilgiyi artırmıştı.

Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi’nin Strazburg’da yapılan toplantılarında tanışan Rum ve Türk siyaset adamları da, ilk defa 1987’de DİSİ Milletvekili Yannis Matsis’in konuğu olarak Lefkoşa’nın Rum kesimine geçtiler ve CTP’den Naci Talat ve Ergün Vehbi ile TKP’den İsmail Bozkurt ve Alpay Durduran, bir gece Hilton Otel’de konakladılar.

SIRADAN İNSANLARIN İLK BULUŞMASI

1974 olaylarından sonra iki toplumdan gelen sıradan Kıbrıslıların ilk buluşması ise, BM Barış Gücü’nün Nobel Barış Ödülü’nü alması dolayısıyla, Lefkoşa’daki Ledra Palas Otel’de 24 Ekim 1988 günü düzenlenen törende gerçekleşti. İkinci kitlesel buluşma ise, yine aynı otelin bahçesinde 16 Nisan 1989’da Uluslararası Öğrenci Birliği tarafından örgütlendi. Her iki toplantıya yaklaşık 100 Kıbrıslı Türk izin alıp katıldı ve Kıbrıslı Rum yurttaşlarıyla görüş alış verişinde bulunma olanağını buldu.

10 Mayıs 1989’da ilk defa Prag’da buluşan Kıbrıslı Türk ve Rum siyasal parti yetkilileri, 10 ve 17 Haziran 1989’da Ledra Palas Otel’de buluşarak, günümüze kadar gelen aylık toplantılarının temelini attılar.

“Bağımsız ve Federal Kıbrıs için Temas Grubu” adı verilen bir ortak siyasal hareket ise, önce Mart 1989’da Batı Berlin’de, daha sonra da ara bölgede, 24 Eylül 1989’da Ledra Palas Otel’de toplandı. Bu örgütlenme, ilerici Kıbrıslı Rum ve Türklerin, Türk yeraltı örgütü TMT’nin 1958’deki ilk tedhiş dalgasından sonra ilk defa gerçekleşiyordu. Temel ilkelerimizi ve görüşlerimizi kamuoylarımıza duyurduk ve sonra da, “Kıbrıs’ta federalizm” konusu üzerine hazırlanmış olan her iki taraftan yazılı bildirileri tartışmak üzere buluştuk. “Bağımsız Kıbrıs” konusunu inceleyecek zamanımız olmadı ve Ledra Palas’ta ancak üç defa toplanabildik.

18 Aralık 1989’da Kıbrıslı Tıbbi Profesyonellerin İşbirliği Komitesi’ni 12 Kıbrıslı Türk ve 34 Kıbrıslı Rum hekimle birlikte oluşturduk. 15 Ocak 1990 günü 4 Kıbrıslı Rum hekim arkadaş, Lefkoşa Türk Devlet Hastanesini ziyaret etti. Ama Şubat 1990’da Leymosun’da yapılan Uluslararası Kanser Sempozyumuna Kıbrıslı Türk hekimlerin katılmasına izin verilmedi.  

Bağımsız ve Federal Kıbrıs için Temas Grubu olarak, birçok siyasal, kültürel, tıbbi ve sosyal toplantı düzenledik. Örneğin Kıbrıslı Türk muhalif liderler A.Durduran, M.Akıncı ve Ö.Özgür, Mağusa Kapısı Kültür Merkezi’nde düzenlediğimiz üç ayrı etkinlikte, ilk defa Kıbrıslı Rum dinleyicilere hitap etme olanağını buldular. Ama bu ortak etkinliklerden en çok ses getireni, Aziz Nesin’in Kıbrıs Yazarlar Birliği’nin çağrısı ile 17-19 Aralık 1990 tarihlerinde Lefkoşa’yı ziyaret etmesi ve kuzeye geçerek burada iki defa halka açık toplantı düzenlemesiydi.

 

TEMASLARA KONAN YASAK 

Kıbrıs Türk liderliği, gerçek federal sistemin ilkeleri hakkında kamuoyunu aydınlatma çalışmalarımıza karşıydı. Bir süre sonra geçiş izinlerimizi vermemeye başladılar. Bilindiği gibi Kıbrıs Türk liderliği, Kıbrıs Türk toplumuna taksim fikrinin aşılandığı 1958’den beri, Kıbrıs’ta yaşayan iki ana toplum olan Kıbrıslı Türkler ile Kıbrıslı Rumlar arasında dostluk fikrine karşı olagelmişlerdir.

6 Mayıs 1991’de Temas Grubu Hareketimizden 4 kişilik bir heyet, resmi olarak geçiş izinlerini veren sorumlu dairenin bağlı olduğu Dışişleri Bakanı Kenan Atakol’u ziyaret etti. Bakan bize, Kıbrıslı Rum   yurttaşlarımızla her buluştuğumuzda, Kıbrıs Rum basınının bizim, “işgal altındaki bölge”den geldiğimizi yazdığını ve bizim de “işgal” altında yaşamadığımıza dair birşey söylemediğimizi ifade etti. Ben, Atakol’a Hareketin Kıbrıslı Türk koordinatörü olarak “işgal” değerlendirmesini, Kıbrıs’ta bir gerçek olarak kabul ettiğimi söyledim. Biz Bakanlık’tan ayrıldıktan sonra, Kenan Atakol, bu olayı Rauf Denktaş’a rapor etti. Denktaş da “Türk Barış Kuvvetleri”nin komutanına bir mektup yazarak, bana ve o ziyarette bana eşlik eden diğer üç kişiye asla geçiş izni verilmemesini bildirdi.

 

AVRUPA İNSAN HAKLARI KOMİSYONU’NA YAPILAN İKİ BAŞVURU

13 Mayıs 1991’de Bağımsız ve Federal Kıbrıs için Temas Grubu Hareketi’nin Kıbrıslı Türkler Komitesi, Strazburg’daki Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komisyonu’na, Kıbrıs Cumhuriyeti’nin “Kıbrıs Türk makamları” aleyhine bir şikayette bulundu. Bu başvuru, Kıbrıs Türk liderliğini öfkelendirdi ve basında bize karşı tepki koydu. Komisyon, Kıbrıs hükümetinin “Sözleşme’nin 1. maddesine göre, Kıbrıs’ın kuzeyindeki Kıbrıs Türk makamlarının eylemlerinden sorumlu tutulamayacağı”na karar verdi ve başvurumuzu kabul edilemez bulduğunu açıkladı. (Başvuru No.18270/92, Ahmet Cavit An ve diğerleri, Kıbrıs’a karşı, 8 Aralık 1991)

3 Şubat 1992 tarihli ve “KKTC Sağlık Bakanlığı”ndan aldığım bir mektupta, “KKTC Bakanlar Kurulu tarafından alınmış ve benim Kıbrıslı Rumlarla temasımı yasaklayan bir karar”ın bulunduğu bana bildirildi.

7 Mayıs 1992’de, KKTC Başbakanı’na bir mektup yazarak, yukarıda sözü edilen mektuptaki Bakanlar Kurulu kararının içeriği hakkında bana bilgi verilmesini talep ettim. Ama hiçbir yanıt almadım.

29 Mayıs 1992’de Türkiye Dışişleri Bakanlığına bir protesto mektubu gönderdim, o da yanıtsız kaldı. 18 Mayıs 1994’de “KKTC Dışişleri ve Savunma Bakanlığı, Konsolosluk ve Azınlık İşleri Dairesi”nden aldığım bir mektupta, 19 Nisan 1994 tarihli izin talebinin bana verilmeme gerekçesi olarak, “Güney’de bulunduğum zaman “devlet aleyhinde propaganda yaptığım” için “güvenlik nedenleri ve kamu yararı” gerekçesiyle bana izin verilmediği bildirildi.  

24 Eylül 1989 ile 8 Eylül 1992 tarihleri arasında, ben, hem kendi adıma, hem de Hareket’in Kıbrıslı Türk üyeleri adına, Dışişleri Bakanlığı’na 87 defa başvurarak, “Yeşil Hat”tı geçip Ledra Palas Otel’e veya Lefkoşa’nın Kıbrıs Rum kesimine geçmek için izin istedim. Sadece 15 defa olumlu yanıt alabildim.

Reddedilen başvurular arasında, 9 Mayıs 1992’de Lefkoşa Uluslararası Havaalanı’nda BM Barış Gücü tarafından düzenlenen “Bahar Şenliği” ve 29 Haziran 1992’de BM Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin örgütlediği iki toplumlu tıbbi seminere katılmam da vardı. Ayrıca, 17 ve 24 Mayıs 1992’de, aynı makamlar, Hareketimiz tarafından Lefkoşa’nın kuzeyinde düzenlenen bir toplantıya Kıbrıslı Rumların katılması için izin vermeyi reddetti. Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komisyonu’na bu durumları şikayet etmek için bir yol bulmaktan başka bir şansım kalmamıştı.      

BM Göçmenler Yüksek Komiserliği (UNHCR) tarafından düzenlenen iki toplumlu tıbbi seminerlere başvuran bütün hekimler gidebiliyorken, sadece bana izin verilmiyordu. Siyasal görüşlerim nedeniyle ayrımcılığa tabi tutuluyordum. Bu şekilde 5 tıbbi seminere katılmam engellendi.

İşte AİHK’una ikinci başvuruyu 8 Eylül 1992’de mesleki gelişmeme engel olunması nedeniyle yaptım. (Başvuru No.20652/92) O sıralar  Rum kesiminde özel izin almış 1500'den fazla Kıbrıslı Türk çalışmaktaydı. Ben de Lefkoşa'nın Rum kesimindeki bir özel hastanede iş bulmuştum ve zamanın ABD Büyükelçisi Robert Lamb'ın da aracı olmasına rağmen, askeri ve sivil makamlar bana  çalışma ve geçiş izni vermediler. Bana karşı uygulanan bu ayrımcılık, 1993 yılında yayımlanan ABD Dışişleri Bakanlığı'nın Kongre Dış İşleri Komitesi'ne sunduğu yıllık raporda da yer aldı.    

Öte yandan da 1993 yılından başlayarak, ABD Büyükelçiliğinin himayesinde düzenlenen Conflict Resolution gruplarının toplantılarına katılan yüzlerce Kıbrıslı Türke, sürekli geçiş izinleri sağlanmıştı. Ama onların temaslarına da Aralık 1997'den itibaren yasak kondu.

            23 Eylül 1989 ile 28 Ekim 2002 tarihleri arasında gerek Lefkoşa’daki ara bölgede, gerekse Lefkoşa’nın Rum kesiminde düzenlenmiş 58 siyasal, 47 kültürel, 25 tıbbi ve 17 sosyal toplantıya katılmak için yaptığım toplam 147 başvurudan ancak 25’ine olumlu yanıt verilirken, 122’sine olumsuz yanıt verildi.

 

AİHM KARARI VE GEÇİŞ KAPILARININ AÇILMASI      

AİHK’na yaptığım 2. başvuru ile ilgili karar, 20 Şubat 2003’de açıklandı. AİHM, Türkiye’yi işgal gücü olarak suçlu buldu ve bana 15,000 Avro manevi tazminat ve 4,715 Avro da yargı masrafı ödeme cezasına çarptırdı.     

Mahkemede Türkiye adına savunma yapan  KKTC eski başsavcılarından Zaim Necatigil, 2005 yılında Ankara’da yayımladığı “Kıbrıs uyuşmazlığı ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kıskacında Türkiye: Avrupa İnsan Hakları Komisyonu ve Mahkemesi'nde Kıbrıs Rum yönetimi ve Kıbrıslı Rumlar tarafından Türkiye aleyhine getirilen davalar” başlıklı kitabında şunları yazmaktadır:

“Yeşil Hat”taki kapıların 23 Nisan 2003 tarihinde açılmasına Djavit An başvurusunda AİHM’nin 20 Şubat 2003 tarihinde vermiş olduğu hükmün büyük etkisi olmuştur. Kapıların bu hükümden sonra açılmasını bir rastlantı olarak görmek mümkün değildir.”(s.189)    

Radikal gazetesi, Ledra Palas barikatının geçişlere açılmasından bir hafta sonra (30 Nisan 2003) şu haberi verdi:

“KKTC ve Rum Kesimi'ne göre, geçişin serbest bırakıldığı 23 Nisan'dan pazartesi akşamına dek, kuzeye geçen Rumların sayısı 80 bini, güneye geçen Türklerin sayısı 30 bini bulurken, Rumlar KKTC ekonomisine pazartesi akşamına dek 2.5 milyon dolar (4.2 trilyon TL) girdi sağladı.

            3 Nisan 2008’de Ledra Sokağı (Lokmacı) geçiş kapısının açılması ile 1974’den beri teması kesilmiş olan Lefkoşa’nın Rum ve Türk çarşıları da birbiriyle birleşmiş oldu.

 

2003-2013 ARASINDAKİ DÖNEMDE TEMASLARIN GETİRDİĞİ YARARLAR

Taksim Hattı üzerinde açılan toplam 7 geçiş kapısının kullanıldığı 10 yıl boyunca, yani 23 Nisan 2003 ile 23 Nisan 2013 tarihleri arasında Kıbrıslı Rumlar tarafından adanın kuzeyine yaklaşık 8 milyon geçiş gerçekleştirilirken, Kıbrıslı Türkler tarafından da adanın güneyine 14 milyon geçiş gerçekleştirildi.

Rakam fazla görünmesine karşın, düzenli olarak kuzeyi ziyaret edenlerin bütün Kıbrıslı Rum nüfus içindeki oranı %10-15 civarındadır. Yapılan bir araştırmaya göre, Kıbrıslı Türklerin %35’inin en az bir Kıbrıslı Rum arkadaşı varken, bu oran Kıbrıslı Türk arkadaşı olan Kıbrıslı Rumlar için sadece %15’dir. Herşeye rağmen, Kıbrıs Türk liderliğinin “Türklerle Rumlar birarada yaşayamaz” şeklindeki propagandasının geçerli olmadığı ortaya çıkmıştır. Kıbrıslı Rumların önemli bir kısmı, adanın kuzeyinde Türk askerinin işgali sürdükçe kuzeye geçmemekte kararlıyken, bir kısmı da geçiş kapılarında kimlik gösterme zorunluluğuna karşı çıkmaktadır. İki toplum arasında güvenin kurulması için, yapılacak daha çok iş vardır.  

            Kıbrıs Türk Ticaret Odası’nın 2004-2013 yılları arasında tuttuğu istatistiklere göre, Yeşil Hat Tüzüğü kapsamında Kuzey Kıbrıs’tan Güney Kıbrıs’a toplam 70 milyon 774 bin 356 Avro’luk satış yapıldı. En çok satılan mal türleri sebze, meyva ve çeşitli çekirdek türleri idi.

            1 Temmuz 2004 ile Aralık 2012 tarihleri arasında, Kıbrıslı Türkler güney Kıbrıs’ta kredi kartıyla yaklaşık 135 milyon Avro tutarında alış-veriş yaparken, Kıbrıslı Rumlar ise Kuzey Kıbrıs’ta yaklaşık 54 milyon Avro harcarken, Türkiye’de de 23 milyon Avro harcadılar.

            Taksim çizgisi üzerinden geçiş kapılarının açılmasından sonra, toplam 9 bin Kıbrıslı Türk, Kıbrıs Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı’ndan sağlık kartı alarak, güneydeki devlet sağlık hizmetlerinden parasız yararlanmaya başladılar. Kıbrıslı Türk hastaların teşhis ve tedavisi için harcanan para, 2003 ile 2012 yılları arasında toplam 49 milyon Avro tutarken, parasız verilen ilaçların değeri 3 milyon Avro idi. Güney Kıbrıs’ta tedavi gören Kıbrıslı Türklerin  %75’i kronik hastalardı. Örneğin Lefkoşa’nın Rum kesimindeki Onkoloji Merkezinden 1988 ile 2012 yılları arasında 965 Kıbrıslı Türk kanser hastası parasız sağlık hizmeti aldı. Kıbrıs Nöroloji ve Genetik Enstitüsü’nde 2000-2011 yılları arasında toplam 9,927 defa Kıbrıslı Türk hastalar, ayaktan ve yatılı tedavi gördü ve bu hizmetler için toplam 1 milyon 10 bin 797 Avro harcandı.

2011 yılında Lefkoşa’da surlar içinde kuzeyde 51,836, güneyde de 55,014 kişi olmak üzere toplam 106,850 kişi yaşarken, Lefkoşa Büyükşehir Belediye sınırları içinde kuzeyde 61,378, güneyde de 239,277 kişi olmak üzere toplam 300,655 kişi yaşamaktaydı. Bu kentin insanlarının karşılıklı temasının önüne konan bütün siyasal ve askeri engellerin kalkması gerekmektedir.

Dünyadaki tek bölünmüş başkent olarak kalan Lefkoşa’nın yeniden birleşmesi ve adadaki askeri işgal durumunun sona erdirilerek, Kıbrıs sorununun adil ve kalıcı bir çözüme bir an önce ulaşmasını diliyorum.

 

(Bu metin, Kıbrıs Türk Tabipleri Odası’nın Lefkoşa’da 20 Aralık 2014’de düzenlediği “Sağlık Hizmetlerinin Sunumu ve Finansmanı, Bölünmüş Kentler ve Avrupa’da Sendikacılığın Durumu Sempozyumu’nda Dr. Ahmet Cavit An tarafından okunmuştur.)