İngiliz Kraliyet
Hava Gücü’nün Merkez Komutanlığı’nın Kıbrıs’a taşınması, adadaki sol güçlerin
tepkisine yol açmıştı. İngiliz sömürge yönetimi, Amerika ile işbirliği halinde
1949’dan beri Kıbrıs üzerindeki askeri üs ve dinleme tesislerini, Ortadoğu’daki
emperyalizmin çıkarlarını korumak için kullanıyordu. Kıbrıs Emekçi Halkının
İlerici Partisi (AKEL), gerek sendikal harekette, gerekse kazalardaki belediye
yönetimlerde örgütlü olup, İngiliz sömürge yönetimine karşı, milliyetçilerle
birlikte adanın Yunanistan’a bağlanması için mücadele vermekteydi.
ANTİ-KOMÜNİZM ÖN PLANDA
Kıbrıs Ortodoks
Kilisesi’nin öncülük ettiği ve milliyetçi Rumlardan oluşan “EOKA” adlı yeraltı
örgütü, 1 Nisan 1955’de İngiliz sömürge yönetimine karşı tedhiş eylemlerini
başlatır. EOKA, Kıbrıslı Rum solcuların bu harekete katılmaması için özel bir
çaba gösterir. Zaten örgütün başında, Yunanistan’daki iç savaşta anti-komünist
X örgütünün liderliğini yapmış, Kıbrıs kökenli Grivas vardı. İngilizler, bu
tedhiş olaylarını bastırmak üzere, Kıbrıslı Türklerden oluşan yardımcı polis ve
komando birliklerini kullanırlar. Çok bilinen bu “böl ve yönet” politikası,
emperyalizmin geçmişte de kullandığı ve ada üzerinde egemenliğini sürdürmesini
sağlayan bir politikaydı.
Britanya, Eylül 1955’de düzenlenen Üçlü Londra
Konferansı’na, 1923’deki Lozan Antlaşması ile Kıbrıs ile olan ilişkisini kesmiş
olan Türkiye’nin de katılmasını sağlar. İstanbul’da düzenlenen 6/7 Eylül 1955
olayları, bunda önemli bir rol oynar. Benzeri kışkırtma olayları, Kıbrıs’ta
yaşayan Türk toplumun fanatik unsurları tarafından, Rum toplumuna karşı da
düzenlenir. Aralık 1956’da Türkiye, İngiliz-Amerikan emperyalizminin ortaya
attığı “adanın Kıbrıslı Türkler ile Kıbrıslı Rumlar arasında taksim edilmesi” politikasını
benimser. İngiliz sömürge yönetiminin teşviki ile Kıbrıs Türk liderliği
tarafından oluşturulan Volkan ve onun devamcısı olan Türk Mukavemet Teşkilatı
(TMT) ile Kıbrıs Rum liderliği tarafından oluşturulan EOKA yeraltı örgütleri,
iki toplum arasında düşmanlık tohumlarının ekilmesinde önemli görev üstlenirler.
Her iki toplum içinde, milliyetçi liderliklerin savunduğu “taksim” ve “enosis”
politikalarına muhalif olan kesimler susturulmaya çalışılır.
Türkiye, “Ada komünizmin sıçrama tahtası haline
getirilemez” görüşünü savunan diğer NATO ülkeleri olan Yunanistan ve İngiltere
ile birlikte, konuyu BM ve diğer platformlarda tartışır. ABD Başkanı
Eisenhower, Mart 1957’de Bermuda adasında Britanya Başbakanı Macmillan ile
buluştuğunda, ona söylediği çözüm formülü şöyledir: “Askeri üsler bizim için yeterlidir. Onlar,
geriye kalanları kendi aralarında bölüşebilirler.”
TÜRKLER
TAKSİMDEN YANA
Ankara Üniversitesi’nde Devletlerarası Hukuk ve
Anayasa Hukuku öğreten ve İsmet İnönü’nün Cumhuriyet Halk Partisi (CHP)’nin de
üyesi bulunan Prof. Nihat Erim, 1956 yılında, TC Başbakanı Adnan Menderes
tarafından görevlendirilir ve Kıbrıs hakkındaki politikayı oluşturmada hükümete
yardımcı olması istenir. Menderes, Erim’e ayrıca, Başkan Eisenhower’in arkadaşı
olan emekli bir Amerikan generalinin Ankara’ya gönderildiğini ve onun, adanın
taksimini önerdiği ve bunun olumlu karşılandığı bilgisini de verir. Prof.
Erim’in Türk hükümetine verdiği ilk rapor, 24 Kasım 1956 tarihlidir ve şunları
yazmaktadır:
“Ortalama hâl
şekli, Kıbrıs adasının taksimidir. Taksim fikri Türkiye, Yunanistan, İngiltere,
Amerika hükümetleri arasında gizli, resmi veya yarı resmi bazı görüşmelerde ele
alınmıştır... Taksim önerisinin kabul edilmesi ihtimali göz önünde tutularak,
Türkiye bakımından Kıbrıs’ın ne biçimde bölünmesinin daha elverişli olacağı
askerlik, ekonomi ve adadaki Türk nüfusunun menfaatleri göz önünde tutularak,
şimdiden yetkili uzmanlara tespit ettirilmelidir.”
KIBRISLI TÜRK İLERİCİLER, TAKSİME KARŞI
Profesör Nihat
Erim, “Bildiğim, gördüğüm ölçüler içinde Kıbrıs” başlıklı anılarında, Kıbrıs’ı
ziyareti sırasında kendisine, 19 Ocak 1957 tarihini taşıyan ve Kıbrıs
Terakkiperver Emekçi Halk Partisi-AKEL Türk Kolu” başlığını taşıyan bir mektup verildiğinden
söz etmektedir. (Ankara 1975, s.55-57) Erim, “Bu mektup Türk toplumunun görüşü
dışında bambaşka bir düşünceyi yansıtıyordu” diyerek, mektuptan şu görüşleri aktarmaktadır:
“Ayrılmaz bir bütün olan Kıbrıs halkı, Türkler ve
Rumlar, bu topraklarda yüzyıllarca birlikte yaşamışlar ve yaşamaktadırlar.
Tarlalarda toprağı beraberce sürmüşler, iş yerlerinde tezgâhlarda yan yana
kardeşçe çalışmışlar, şehirlerde ve köylerde kucak kucağa, yan yana beraberce
ikamet etmişler, iyi günlerde beraberce gülerek, kötü günlerde beraberce
ıstırap çekmişler ve kader birliği yapmışlardır.”
AKEL Türk
Kolu’na üye olan ilerici Kıbrıslı Türkler mektupta, adanın taksim edilmesi
fikrine şu gerekçelerle karşı çıkmaktaydılar:
“Son zamanlarda parlamentoda Britanya
Dışişleri Bakanı tarafından ortaya atılan adayı taksim etme fikri, Kıbrıs
meselesinin nihai hâl şekli olmayacağı gibi, kabili tatbik de değildir. Çünkü
Kıbrıs Türk ve Rum halkı ayrı ayrı iki mıntakada yaşamamaktadır. Böylece ortaya
bir muhaceret işi çıkacaktır ki, o zaman Kıbrıs çıkmazı ikinci ve en büyük
çıkmaza girecektir. Böyle hadiselerin hangi menfaatlere hizmet ettiğini tarih
hepimize göstermiştir.”
1958
yılının ilk aylarından başlayarak EOKA’nın, AKEL’in Kıbrıslı Rum üyelerine
karşı maskeli saldırılar, silahlı baskınlar, kahvehanelerden, evlerden insan
kaçırma, dövme ve öldürme eylemleri yoğunlaşır.
TMT ise 4 Nisan
1958 tarihli bildirisinde, şu görüşleri dile getirir:
“Komünizm sadece ulusumuzun değil, insanlığın
düşmanıdır. Kıbrıs Türkleri, Komünizmin başı görüldüğü yerde ezilmelidir, diyen
Atatürk’ün ilkesini şiar edinmiştir. Kıbrıs Türk işçileri aşırı derecede
milliyetçi ve vatanseverdir. Rum sendikasına üye herhangi bir Türk olduğunu
düşünmüyoruz. Eğer ihmalkârlık sonucunda hala üye olanlar varsa, bir an önce istifa
etmelidirler.”
TMT, 1 MAYIS ORTAK EYLEMİNDEN SONRA
SOLCU TÜRKLERE KARŞI EYLEME GEÇİYOR
TMT’nin
AKEL ve PEO üyesi Kıbrıslı Türklere karşı sindirme eylemleri ise, 1 Mayıs 1958
günü düzenlenen ortak kutlamalardan sonra başlar. Kıbrıslı
Türk ve Kıbrıslı Rum işçilerin birlikte katıldıkları son ortak etkinlik olan
1958 yılının 1 Mayıs yürüyüşünde, İngiliz-Amerikan emperyalizminin adayı ve ada
halkını bölme planlarına karşı çıkılır ve işçi sınıfının Kıbrıs’ın iç ve dış
düşmanlarına karşı güç ve iş birliği savunulur. Ama anti-komünist TMT örgütü, işbirlikçi
Kıbrıs Türk liderliğinin ayrılıkçı ve taksim yanlısı politikasını desteklemeyen
ilerici Kıbrıslı Türklere karşı ilk sindirme ve tedhiş eylemlerini başlatır.
1 Mayıs gecesi saat 9’da, Lefkoşa’nın Türk kesiminde
bulunan ve ilerici Kıbrıslı Türklere ait Türk Eğitim ve Spor Kulübü (TEK)
binası, 30 kadar fanatik Kıbrıslı Türkün saldırısına maruz kalır. Eşyaları
sokağa atılarak yakılır. Zamanın Kıbrıs Türk lideri Dr. Küçük, ziyaret ettiği
Atatürk ortaokulunda öğrencilere yaptığı konuşmada, onların komünistlerle
hiçbir temasta bulunmamalarını ister.
11 Mayıs 1958
tarihli TMT bildirisinde şu hususlar vurgulanır:
“-TMT
aleyhinde ihbarda bulunan ve konuşanlara karşı gerekli önlemler alınacaktır.
-Toplumumuz,
Rumlarla ticari ilişki kurmaktan kaçınmalıdır. Rumlara ait eğlence yerlerine
gitmek yasaklanmıştır. Aksi davrananlar, özel timler tarafından
denetlenecektir.
-Türk
işadamlarına ait dükkân, bina ve tabelalar, sadece Türkçe olarak yazılacaktır.
Türk mahallelerindeki Rumca ve İngilizce olan sokak adları değiştirilmeye
başlanmıştır.
-Türk
toplumu, kazalarda ayrı belediyeler kurma kararından geri adım atmayacaktır.”
TMT’nin ilerici Kıbrıslı Türklere
karşı ilk öldürme girişimi de, 22 Mayıs 1958’de PEO’nun Türk Şubesi Başkanı olan
Ahmet Sadi Erkurt’a karşı yapılır. Ahmet Sadi ve eşi, Lefkoşa’ya gelmek üzere
Küçük Kaymaklı’daki evlerinden çıkıp, otobüs bekledikleri sırada, iki kişinin
açtıkları ateşle yaralanırlar. Ahmet Sadi’nin önüne geçerek, eşini kurtarmaya
çalışan Leman Hanım, ağır yaralanır ve şok geçirir.
Haberin duyulması üzerine, solcu bütün sendikaların
üyeleri, işlerini bırakarak, PEO binasında toplanırlar. Vurma olayının
nedeninin, Rumlarla işbirliği yapılmaması kararına rağmen, Ahmet Sadi’nin 1
Mayıs kutlama törenine katılması olduğu tahmin edilir. Toplantıda söz alanlardan Hulus Çağlar adlı ilerici
Kıbrıslı Türk, yaptığı konuşmada, bu olaya silahla yanıt verilmeyeceğini, ancak
solcu sendikalara üye olan Kıbrıslı Türklerin sayısının 2000-4000 arasında
olduğunu söylemekle yetineceğini belirtir.
Sendikacı Ahmet Sadi’yi öldürme girişiminden iki gün
sonra, 24 Mayıs 1958 günü saat 10.45’de Lefkoşa’nın Türk kesiminin tam
merkezinde, Selimiye Camii civarında, silahlı tedhişçiler, saraç dükkânında makine
başında çalışmakta olan Fazıl Önder’e üç el ateş ederler. Yaralı halde
faillerin arkasından koşan Fazıl Önder’in arkasına, bu defa üçüncü bir şahıs
tarafından bir kama saplanır. Müftü Asım Efendi ve Ayasofya Sokaklarının
kesiştiği yerde, yere düşen Fazıl, hastaneye götürülürken yolda ölür. Kama,
hastanede zorlukla çıkarılır.
Cinayet haberini veren 25 Mayıs 1958
tarihli Bozkurt gazetesi, Fazıl Önder’in solculuğu ile tanınmış bir kişi
olduğunu belirterek, şunları yazar:
“Bundan bir
hafta evvel cemaat aleyhine olan hareketlerinden vazgeçmesi için kendisine
ihtar yapılmış ve bir açıklamada bulunması istenmiştir. Fazıl Önder böyle bir
açıklamada bulunmayacağını ve idealinden fedakârlık yapmayacağını söylemiştir.”
Fazıl Önder, vahşi bir şekilde
öldürüldüğü zaman, henüz 32 yaşında genç bir delikanlı olup, Lefkoşa Türk
Eğitim Kulübü (TEK)’nün Sekreteri ve İnkılapçı gazetesinin sahibi ve yazı
işleri müdürü idi. Bu ilerici Türkçe gazetenin, 12 Aralık 1955 günü son 14. sayısı
yayımlanmış, ancak İngiliz sömürge yönetimi tarafından ilan edilen Olağanüstü
Durum nedeniyle, bazı solcu Rumca gazetelerle birlikte kapatılmıştı.
Türk yeraltı örgütü TMT, geride dul
bir eş ve öksüz bir çocuk bırakan Fazıl Önder’in korkunç bir şekilde
öldürülmesinden üç gün sonra bir bildiri yayımlayarak, cinayetin kendileri
tarafından işlendiğini açıklar ve Kıbrıs Rumları ile aynı örgütlerde yer alan
bütün Türklerin de aynı şekilde temizleneceği tehdidinde bulunur:
“Ulusal bütünlüğümüzü bozmaya veya zayıflatmaya
çalışan kişilere (her kim olurlarsa olsunlar) tek cevabımız beyinlerine
sıkılacak bir kurşun olacaktır. (TMT tarafından) vatan haini ve komünist maşası
ilan edilen Sadi Erkut ve Fazıl Önder hak ettikleri cezayı almışlardır. Aynı
şekilde, onların satılmış yoldaşları da derhal cezalandırılacaklardır. Adanın
neresinde olursa olsun komünist propaganda yapan herkes aynı kadere mahkûmdur.
Türk gazetelerinde durumlarını açık bir şekilde anlatan ve ruhlarını komünist propagandadan
samimi şekilde arındıran kişilerin hayatları şimdilik bağışlanmıştır. Ancak bu
kişiler çok yakından gölge gibi izlenmektedir. Hareketlerinde en ufak bir şüphe
veya kötü niyet gözlemlenmesi durumunda bu kişilerin hayatlarına son vereceğiz.”
27 Mayıs 1958’de
Abdurahman Candaş, kol ve bacağından vurulur. Bir başka cinayetin kurbanı, Ahmet Yahya olur ve Lefkoşa’daki Dedezade
Hanı’ndaki bekâr odasında uyurken öldürülür. Sabahleyin çıkan 30 Mayıs 1958
tarihli Bozkurt gazetesinde onun “Bildirik”
başlığı altında şu duyurusu yayımlanır:
“Ben aşağıda imza sahibi Defteralı’nın
kalfası Ahmed, İşçi Birliklerine kayıd edilmediğim gibi, solcu temayüllü birisi
de değilim. Ben daima halkımıza ve Liderlerimizin çizdiği yoldan yürüdüğümü ve
yürüyeceğimi beyan ve ilan ederim.”
Ahmet
Yahya, 1 Mayıs akşamı yakılıp yıkılan TEK’in Yönetim Kurulu üyelerindendi ve o
da “komünist eylemci” iddiasıyla aynı tedhiş örgütünün adamları tarafından
öldürülmüştü.
HARAVGİ:
“FANATİKLER, ELLERİNDEN GELDİĞİ KADAR SOLCU ÖLDÜRMEK İSTİYOR”
30 Mayıs 1958 tarihli Bozkurt gazetesi, bir gün önceki
Haravgi’nin şu yorumunu aktarmaktaydı:
“Türkler bir
taraftan, Rumlar ise başka yönden ellerine geçirdikleri tabancalarla milliyetçi
olduklarını isbat etmeğe çalışmaktadırlar. Bu iki fanatik halk topluluklarının
bir ve aynı idealleri mevcuttur. O da ellerinden geldiği kadar solcu
öldürmektir. Bir taraf Mukadderatı Tayin Hakkını böyle yapmakla garanti
edeceğini, diğer taraf da yani Türkler, solcu, daha doğrusu kendi görüşlerine
göre komünistleri öldürmekle Taksimde muvaffak olacaklardır. Diğer taraftan
İngiltere’nin yapacağı yeni açıklama ile vaziyetin ne olacağı henüz belli
değildir.”
TMT, 31 Mayıs
1958’de, aşağıdaki bildiriyi yayınlar:
“Hainlere Son İhtar:
Hakiki Türk olmayan bir hain daha ekiplerimiz
tarafından ortadan kaldırılmıştır. Gelecekte de bu gibi hainlerin ortadan
kaldırılması devam edecektir. Ancak şu an için bu gibi kişilere son bir şans
veriyoruz.
Son ihtar: Vurucu Ekiplerimize, 10 Haziran 1958
tarihine kadar eylemlerini askıya alma talimatını vermiş bulunuyoruz. Kesin bir
şekilde hain olarak listelediğimiz herkes bu 10 günlük süre içerisinde,
toplumu, fikirlerini değiştirdiklerini ve artık bizimle oldukları yönünde ikna
etmek için gerekli adımları atmalıdır.
Diğer taraftan, saygıdeğer halkımıza, özellikle
kadınlarımıza, evlerinde veya iş yerlerinde silah sesi duyduklarında, silahın
Rumlar tarafından ateşlendiğine emin olmadıkça sokaklara koşarak ekiplerimizin
işlerine mani olmamalarını hatırlatmak isteriz.
Bağımsızlık mücadelesine mani olmaya çalışan herkes
ortadan kaldırılacaktır.
Türk Mukavemet Teşkilatı”
“BİR
OKURUMUZA CEVAP”
Bozkurt gazetesi, 3 Haziran 1958 tarihli nüshasında “Bir okurumuza cevap”
başlıklı bir açıklama yayımlanır. Gazete, “Geçmişte Kıbrıs Türkleri arasında
komünist sayısının 3-5’i geçmediğini iddia ediyordunuz. Son günlerde
gazetelerde çıkan açıklamaların çokluğundan endişe duymaktayım” diyen
okuyucusuna şu yanıtı verir:
“Biz eski iddialarımızda ısrar ederiz. Kıbrıs Türkleri arasında komünist sayısı
3-5’i geçmediğini iddia ederiz. Bunu katiyetle söyleyebiliriz. Açıklamalarda bu
şahısların hepsinin de komünist olduğu ifade etmez. Bunların çoğu... maişet
temini için vaktile Rum İşçi Birliğine kaydolmuşlardı... Temiz Türk çocuklarına
komünist lekesini vurmağa hakkımız yok. Okuyucumuza, yanlış düşüncesini tashih
etmesini rica ederiz.”
BİR
ÖLDÜRMEYE TEŞEBBÜS DAHA
6-7
kişilik bir grup, 5 Haziran 1958 günü, İnşaat İşçileri Sendikası Yönetim Kurulu
üyelerinden Hasan Ali’ye saldırırlar. Hasan Ali’yi döven tedhişçiler, onu işçi
sendikasına bağlı kalmakla suçlarlar. Canını kurtarmak için tarlalara kaçan
Hasan Ali’nin peşini bırakmayan katiller, onu kurşun yağmuruna tutarlar, ancak
kurşunlar isabet kaydetmez.
15 Ekim 1965 tarihli “Zafer Kıbrıs Türkünündür” gazetesinin “1958’de solcu
Türklerin temizlenmesi harekâtı” olarak nitelendirdiği bu terör dalgasının bir
diğer kurbanı, Leymosunlu berber Ahmet İbrahim’dir. Suikastçiler, 30 Haziran
1958’de “Türk ve Rum toplumları barış içinde bir arada yaşayabileceklerini”
söylediği için, 46 yaşındaki Ahmet İbrahim’i tabanca kurşunlarıyla katlederler.
Bozkurt gazetesinin 4 Temmuz 1958 tarihli nüshası, bir başka solcu Türkün
saldırıya uğradığını haber verir, ama saldırgan, Türk değil de, Eoka’cı olarak
gösterilir. Bir Rum kuruluşunda çalışan Arif Hulusi Barudi, önce tehdit
mektuplarıyla yıldırılmak istenir. Sonra da 3 Temmuz 1958’de Leymosun’da
Birinci Belediye Pazarı içinde bulunduğu sırada, silahlı kişiler tarafından
kurşun yağmuruna tutulur. Ancak atılan kurşunlardan hiçbiri isabet
etmediğinden, Arif H. Barudi ölümden kurtulur.
Bu cinayetler ve daha başka baskılar karşısında Kıbrıslı Türk emekçiler,
Rumlarla birlikte örgütlü oldukları ortak sendikalardan, çiftçi birliklerinden
ve benzeri kuruluşlardan ayrılıp, Rumlarla her türlü ilgiyi kesmek ve kendi
kabuklarına çekilmek zorunda kalırlar ve kendilerini kurtarabilirler. Susmayanlar,
susturulamayanlar ise, ya öldürülür, ya da yurdunu terk edip, yabancı ülkelere
sığınmak zorunda bırakılırlar.
(Sol Dergi, Sol Hareket Yayın Organı,
Lefkoşa, Temmuz 2018, Sayı:1)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder