Hakan ÇAKMAK
Üniversitedeki eğitim yıllarından başlayarak gazete
kesikleri ile dergi ve gazete arşivlerinden derlediği bilgilerle Kıbrıs Türk
toplumunun belleğinin taranarak kitaplaşmasında önemli bir misyon üstlenmiş
olan, araştırmacı yazar ve Çocuk Hastalıkları Uzmanı Dr. Ahmet Cavit An ile
araştırma çalışmalarının boyutlarını, kitaplarına ilişkin ayrıntıları ve
ülkemizde bu alandaki olanaklarla olanaksızlıkları konuştuk.
20
yılı aşkın süreyle Lefkoşa’daki kliniğinizde serbest hekim olarak hizmet
verdiniz ve 10 yılı aşkın süredir de emeklisiniz. Araştırma ve yazıya dönük
etkinlikleriniz meslek yıllarınız devam ederken de süregiden bir süreçti. Bu
süre zarfında 23 kitaplık bir külliyat oluşturdunuz. Hekimlik mesleğinin yanı
sıra sizi yazıya ve araştırmaya yönlendiren neydi?
Gerek Kıbrıs Türk toplumunun adamız üzerindeki
geçmişi, gerekse “Kıbrıs sorunu” denen ve ülkemiz halkını yıllardır huzursuz
eden uyuşmazlığın nedenleri hakkında, kendi dilimizde yeterli çalışmanın
yapılmamış olması, beni bu konuya yönlendirmiştir. İstanbul’da Tıp
Fakültesi’nde okurken, çevremdeki ilerici öğrenci hareketinden etkilenmiş ve
sol düşüncenin Kıbrıs sorununa bakış açısını merak ederek, eski gazete ve dergi
koleksiyonlarını karıştırıp, notlar almaya başladım. Buna, konu ile ilgili
okuduğum Türkçe ve İngilizce kitap ve makaleler eklendi. Önce Yeni Ortam
gazetesinde başlayan yazarlığım, daha sonra siyasal olarak kendime yakın
bulduğum Türkiye Sosyalist İşçi Partisi’nin aylık İlke dergisi ile haftalık
Kitle dergilerinde, Kıbrıs sorunu ile ilgili araştırma ve yorum yazılarıyla
devam etti. Çocuk doktoru olarak uzmanlık eğitimi gördüğüm Alman Demokratik
Cumhuriyeti’nde de (Eski Doğu Almanya, H.Ç.) bu çalışmalarımı devam ettirdim.
Ayrıca Kıbrıs’taki milliyetler sorununun teorik yanlarıyla da ilgili araştırmalar
yaptım. 1982’de Kıbrıs’a geri dönüp, mesleğimi serbest çalışan bir hekim olarak
icra ederken de, çeşitli Kıbrıs Türk gazete ve dergilerinde hem mesleki
konularda, hem de Kıbrıs sorunuyla ilgili makale ve araştırma yazıları yazmayı
sürdürdüm.
Ülkemizde
kaynak sıkıntısından ve tam anlamıyla toplumsal belleğin arka planını
yansıtabilecek arşiv ve dökümantasyonun olmamasından duyulan sıkıntılar her
zaman dile getirilir. Siz araştırmalarınızı yaparken bu konuda ne tür
sıkıntılar yaşıyorsunuz ve daha çok ne tür kaynaklardan yararlanıyorsunuz?
1970’li yılların başından başlayarak, okuduğum eski
ve güncel gazete ve dergilerden aldığım notlar, geniş bir konu yelpazesinde
oluşturduğum gazete kesikleri koleksiyonum, araştırma yazılarımı ve
makalelerimi yazarken bana çok yardımcı oldu. Kendi kütüphanemde birikmiş olan
ve Kıbrıs’ı konu edinen Türkçe, İngilizce ve Almanca kitaplardan, bu arada
Almanya, İsviçre ve İngiltere’deki bazı üniversite kütüphanelerinden de
yararlandım. Örnekleriyle Kıbrıs Basın Tarihi adlı çalışmayı birlikte
hazırladığımız araştırmacı büyüğüm Harid Fedai Bey’in koleksiyonunda bulunan
eski gazeteleri okuyarak, halkımızın geçmiş mücadeleleri konusunda bir hayli
bilgi derledim. Şimdiye kadar yayımladığım makale ve kitaplarla, günümüz ve gelecekteki
kuşaklar için siyaset ve kültür alanındaki kaynak boşluğunu doldurabilecek ve
gayrı resmi tarih diyebileceğimiz toplumsal bir bellek için önemli bir kaynak
oluşturduğuma inanıyorum.
Karşılaştığım sıkıntılar, daha çok yayınlama ve
satışla ilgilidir. Çünkü bu işler, belli bir sermayeyi ve örgütlülüğü
gerektirmektedir. Makale yayımlamak için, o yazının siyasal içeriğine uygun
gazete veya dergi bulmak bazen kolay olmayabiliyor. Tarihsel bir konuysa, resmi
bakış dışında görüşler dile getirdiğimden, geleneksel Kıbrıs Türk liderliğinin
politikasını onaylayan yayın organları bunu basmaz. Muhalefeti eleştiren bir
yazıysa, muhalif gazetenin yazı işleri müdürünün o eleştiriye katılması
gerekir, aksi takdirde yazınızı basmaz. Bu bağlamda yazarın fikir örgürlüğü de
kısıtlanmış olur. Hep bu dengeleri gözetmek zorundasınız. Kitap bastırmak
istiyorsanız, onu basmaya hazır bir yayınevi bulmanız gerekir. Bu ya Kıbrıs’ta
veya Türkiye’de olabilir. Ya da kitabın finansmanını kendiniz karşılamak
durumunda kalırsınız ki satışla bunun karşılığını toplamak, yıllar alır. İlk
baskısı bin adet basılan bir kitap, başlangıçta 100-200 satar. Geriye
kalanların satılması ise zaman içinde olur ve bu kitapların bir yerde
depolanması gerekir.
Araştırmalarınız
daha çok tarihten beslenen ve tıbbi konulardan çok Kıbrıs’ın sosyal, kültürel
ve siyasal alanlarında özgün denilebilecek konuları içeriyor. Bunlar daha çok
nelerdir ve en çok öne çıkan konular neler olmuştur?
Konularım, zaman içinde ihtiyaçtan doğmuştur
diyebilirim. İlk yayımlanan kitabım, Kıbrıs’taki Osmanlı yönetimi sırasında
meydana gelen isyan hareketleri ve İngiliz yönetimindeki anayasal sorunları ele
alan bir çeviri çalışmasıydı. Daha sonra, günümüz Kıbrıs Türk liderliğinin
1900’lü yılların ilk yarısındaki oluşma süreci ve 1950-1962 arasındaki
fırtınalı yılları anlatan iki kitap gelir. Yine İngiliz sömürge döneminde ve
Cumhuriyetin oluşması sonrasında, Kıbrıslılık bilincinin gelişmesine yönelik
fikir hareketlerini anlatan bir kitabım var.
Eski gazetelerin taranması sırasında “Kıbrıs’ın
Yetiştirdiği Değerler”in yaşamöyküleri, Kıbrıs Türk toplumunun ekonomik açıdan
az gelişmişliğinin nedenlerini anlatan makaleler, sınıf sendikacılığından etnik
sendikacılığa geçişimizin belgeleri, unutturulan siyasal geçmişimiz ve liderlik
kavgaları gibi konuları içeren kitaplar oluştu. Kültürel geçmişimize ilişkin
makalelerimi toplayan bir kitap, Kıbrıs’ta Türkçe basılmış kitapların listesi,
bizde ilk fikir ve futbol külüplerinin geçmişi, işçi sınıfımızın ilk öncüleri,
TMT’nin kurbanları ile tıp alanındaki ilk Kıbrıslı Türkleri kayda geçiren
kitaplar kendi alanlarında başvuru kaynakları haline geldi.
Kitaplaşmamış çalışmalar olarak, ayrı devlet ilanı,
taksim, federasyon, konfederasyon, iki devlet tezlerine ilişkin dosyalar,
Kıbrıs sorununun perde arkasını oluşturan adamızdaki askeri üsler ve dinleme
tesisleri, Kıbrıs Cumhuriyeti’nin AB üyeliği, Annan Planı öncesi ve
sonrasındaki toplumsal hareketliğimiz üzerine yazılar, CTP’nin sağa kayış
sürecinin belgelenmesini anlatan yazılar, hep olayların gelişimine paralel
olarak yazıldı ve yayımlandı.
Ülkemizde
hekimlik mesleğinden siyaset arenasına geçen pek çok sima var. Siz aktif
siyasetin direkt içinde olmaktan ziyade yaptığınız araştırmalarla,
yayımladığınız kitaplarla siyaset için çok değerli kaynaklar yarattınız.
Siyasete ilgi düzeyiniz ve bu konuda kendi düşüncelerinizi paylaşabilir
misiniz?
Ben şimdiye kadar yayımladığım makale ve kitaplarda,
Kıbrıs’ın sosyal, kültürel ve tarihsel geçmişine resmi görüş dışında
yaklaşarak, kendi Marksist dünya görüşüm açısından baktım. Hiçbir zaman aktif
siyasal yaşam içine girme isteğim olmadı. Zaten benim siyasal görüşlerimle
uyumlu bir siyasal partimiz de yok. Ama dönem dönem kendime yakın hissettiğim
bazı siyasi partilerin yayın organlarında yazılar yazdım, etkinliklerine
katıldım.
1989 yılında Kıbrıslı Rum arkadaşlarla
oluşturduğumuz iki toplumlu Bağımsız ve Federal Kıbrıs için Temas Grubu’nun
çalışmalarının engellenmesi üzerine Avrupa İnsan Hakları Komisyonu’na Türkiye
aleyhinde yaptığım şikayet başvurusunun, 12 yıl sonra sonuçlanması ve taksim
çizgisi üzerindeki geçiş kapılarının açılması, toplumumuz adına kazandığım bir
siyasi başarı olarak addedilebilir ve bundan da mutluluk duyuyorum.
2006
yılında birinci baskısı yapılan ve 2014 yılında KTTO Yayını olarak yeniden
yayımlanan Tıp Alanında İlk Kıbrıslı Türkler’den söz edelim biraz da. Bu
kitabın içeriğiyle sunulan bilgiler günümüz ve gelecek kuşaklar için neler
anlatıyor?
Bu kitabın malzemesi, 2006’da Rum kesimindeki Kıbrıs
Halk Bankası tarafından iki cilt halinde ve Rumca olarak yayımlanan “Eski
zamanlardan bağımsızlığa kadar Kıbrıs’ta hekimlik” adlı bir çalışma için
hazırlanmıştı. Daha sonra bunu biraz genişleterek, Ağustos 2006’da Kıbrıs Türk
Tabibleri Birliği Yayını olarak 57 sayfalık Türkçe bir küçük kitap olarak
bastırdık. İlk baskının tükenmesi üzerine, içeriğini daha da genişletip,
fotoğraf sayısını artırdık. 175 sayfa ve Kıbrıs Türk Tabipleri Odası yayını
olarak Nisan 2014’de ikinci baskıyı yaptık. Oda üyesi bütün hekim arkadaşlara,
“Dr. Kaya” kitabı ile birlikte dağıtıldı.
Kitabın ilk bölümde adamızda Osmanlı ve İngiliz
sömürge dönemindeki hekimlik çalışmalarıyla ilgili bilgiler ve 1878 ile 1960
yılları arasında 42 Sağlık Dünyamız Sağlık Dünyamız 43 Kıbrıs’ta kayıt
yaptırıp, hekimlik yapmış olan 79 Türk hekimin listesi verilmektedir. Daha
sonra, ilk kaydolan hekimlerden başlayarak, bu dönem içerisinde adada
mesleklerini icra etmiş olan ilk Türk hekimlerin yaşamöyküleri, fotoğraflarıyla
birlikte yer alıyor. Bunu “Kıbrıs’ta İlk Türk Kadın Doktorlar” ve “İlk Kıbrıslı
Türk Diş Hekimleri”nin kayıt yılları ve yaşamöyküleri izliyor. “İlk Kıbrıslı
Türk Eczacılar” ve “İlk Kıbrıslı Türk Ebe ve Hemşireler” bölümlerinden sonra,
“Diğer önemli bazı sağlık çalışanları” başlığı altında, Mehmet Aziz Bey,
Melahat Hulusi Hacıbulgur ve Türkan Aziz gibi öncü kişiliklere yer veriliyor.
“Kıbrıs’ta İlk Türkçe Tıbbi Yayınlar” bölümünden sonra gelen “Eski
Basınımızdan” başlıklı bölümde de, 1898 ile 1960 yılları arasında Kıbrıs Türk
basınında çıkmış çeşitli ilan, haber ve yazılardan örnekler var. Bundan sonra
gelen “Ekler” bölümünde ise şu araştırma yazılarıma yer verildi: 1. Kıbrıs Türk
Tıp Tarihinden: Dr. Hafız Cemal kimdir? 2. Kıbrıs’ta Basılmış Bir Tıp Kitabı:
Müstacel Tababet 3. Kıbrıs’ta sıtma hastalığının yok edilmesi ve Mehmet Aziz
Bey. Kitap, 7 sayfalık bir fotoğraf albümü ile sona ermektedir.
Bir
araştırmacının dağarcığında her zaman birçok, belki de onlarca konu
beklemektedir kuşkusuz. Sizin de bekleyen konularınız var mı ve şu sıralar
hangi konu üzerinde çalışıyorsunuz?
Kitaplarıma girmemiş bütün makalelerimi, internette
açtığım Türkçe ve İngilizce dillerindeki iki blogta toparlamaya çalışıyorum.
Bazı eski yazılarımın digital olarak yeniden kaydı zaman alıyor. Bu arada
Kıbrıs Türk basını ve edebiyatında kalem oynatmış olan “Nazif Süleyman
Ebeoğlu’nun Hayatı ve Eserleri”ni kayıt altına alan 12 sayfalık bir çalışma
yaptım. Bir arkadaşın bu yazarımız hakkında hazırladığı bir kitapta yer alacak.
Zaman zaman çağrıldığım bazı konferanslar için, istenen konularda bildiriler hazırlıyorum.
“Kıbrıs Türk Matbaacılık Tarihi” adlı kitabım, halen
yayıncısında baskı sırasını bekliyor. Yayıma hazır birkaç kitap çalışmam daha
var, ama basacak yayıncı zor bulunuyor. Türkiyeli üç aydın olan Namık Kemal,
Nazım Hikmet ve Aziz Nesin’in Kıbrıs’la ilişkilerini anlattığım “Kıbrıs’ta Üç
Dönem, Üç Aydın” kitabım, İstanbul’daki Yazılama Yayınevi’nin Kıbrıs
Araştırmaları Dizisi’nin ilk kitabı olarak Ekim 2013’de basıldı. Yaptığım yeni
kitap önerilerine bu yayınevinin vereceği yanıtı bekliyorum.
Bunların dışında, zaten kendi açımdan, ilgi duyduğum
konuların hepsini kapsamış bulunuyorum. Tabii bu arada 40 yıldır sürdürdüğüm
gazete haber kesikleri koleksiyonumu da sürdürmekteyim. Bildiğiniz gibi
emekliye ayrılıp, muayenehanemi kapattığım zaman, bu koleksiyonun bir bölümü
ile dergi-gazete koleksiyonumu Milli Kütüphanemize, tıbbi kitap ve dergilerimi
de Yakın Doğu Üniversitesi’ne hediye etmiştim.
Ahmet
An’ın yayımlanmış kitapları:
1.
Kıbrıs’ta İsyanlar ve Anayasal Temsiliyet Mücadelesi (1571-1948) Mez-Koop
Bankası Yayını, Lefkoşa 1996, 124s.
2.
Kıbrıs’ta Fırtınalı Yıllar (1942-1962) Galeri Kültür Yayını, Lefkoşa 1996,
175s. (Resimli 2. basım: 2005, 247s.)
3.
Kıbrıs Türk Liderliğinin Oluşması-Dinsel Toplumdan Ulusal Topluma Geçiş Süreci
(1900- 1942), Galeri Kültür Yayını, Lefkoşa 1997, 286s.
4.
Kıbrıslılık Bilincinin Geliştirilmesi, Galeri Kültür Yayını, Lefkoşa 1997,
151s.
5.
Kıbrıs’ta Türkçe Basılmış Kitaplar Listesi (1878-1997), KKTC Milli Eğitim,
Kültür, Gençlik ve Spor Bakanlığı Yayınları No.41, Ankara 1997, 115s.
6. Kıbrıs Türk Kültürü Üzerine Yazılar,
Kıvılcım Yayınları No.5, Lefkoşa 1999, 263s.
7. Kıbrıs Sorununun Perde Arkası: Adadaki
İngiliz Üsleri ve Amerikan Tesisleri, Gelenek Yayınları: 31, İstanbul 2000,
92s.
8.
Kıbrıs Nereye Gidiyor? Everest Yayınları, İstanbul, Haziran 2002, 348s. (2.
basım: Nisan 2003)
9.
Kıbrıs’ın Yetiştirdiği Değerler (1782-1899), Akçay Yayınları, Ankara, 2002,
502s.
10.
Kıbrıs: Dün ve Bugün, Derleyen: Masis Kürkçügil, Yazarlar: Ahmet An, Angelos
Kalodukas, Mehmet Uğur, Mihalis Mihailidis, Niyazi Kızılyürek, Stavros
Tombazos, İthaki Yayınları, İstanbul, 2003, 371 sayfa (Bu kitap içindeki
yazıları: KKK/AKEL Belgelerinde Kendi Kaderini Tayin Hakkı ve Kıbrıs Türk
Toplumuna ilişkin Kronolojik Değinmeler, AKEL’deki Perestroyka Mücadelesi ve
ADİSOK’un Hazin Sonu, Kıbrıs Türk İşçi Sınıfı ve Kıbrıs İşçi Hareketi 1920-1963
(Mihalis Mihailidis’den çeviri), Günümüzde Kıbrıs Türk Toplumu)
11.
Küçük Adada Büyük Oyunlar: Kıbrıs’ta Ayrılıkçılık, Federal Çözüm ve AB Üyeliği,
NK Yayınları:14, İstanbul, Mart 2004, 167 s.
12.
Derin Devlet: Türkiye-Yunanistan-Kıbrıs (Ortak kitap: Makarios Druşiotis, Ahmet
An, Desmond Fernandes, İskender Özden), Alfadi Yayınları, Lefkoşa, Aralık 2004,
222s. (Rumca yayımlanmış olan bu kitap içindeki yazıları: Kıbrıs’ın
“Türkiye’nin Milli Davası” Haline getirilişi, TMT’nin Kıbrıs Sorunundaki Yeri.)
13.
Kıbrıs’ın Yetiştirdiği Değerler (1900-1920), Şadi Kültür ve Sanat Yayınları,
Lefkoşa 2005, 511 s.
14.
Kıbrıslı Türklerde Sınıf Sendikacılığından Etnik Sendikacılığa Geçiş ve İşçi
Muhalefeti (1944-1960), Birleşik Kıbrıs Gazetesi Yayınları No.1, Lefkoşa,
Aralık 2005, 301 s.
15.
Tıp Alanındaki İlk Kıbrıslı Türkler, Kıbrıs Türk Tabibleri Birliği Yayını,
Lefkoşa 2006, 60 s. Genişletilmiş 2. Baskı, Kıbrıs Türk Tabib Odası Yayını,
Lefkoşa Nisan 2014, 175s.
16.
Kıbrıslı Türklerin Siyasal Tarihi (1930-1960) Basının Aynasında Kıbrıslı
Türklerin Unutturulan Siyasal Geçmişi ve Liderlik Kavgaları, Lefkoşa 2006,
708s.
17.
Kıbrıs Türk Toplumunun Geri Kalmışlığı (1892-1962), Şadi Kültür ve Sanat
Yayınları, Lefkoşa 2006, 254s.
18.
İlk Kıbrıs Türk Futbol Takımları ve Çetinkaya’nın Tarihi (1902-1963), Nisan
2006, 90s.
19.
TMT’nin Kurbanları, Birleşik Kıbrıs Partisi Yayınları No.1, Lefkoşa, Haziran
2008, 123s.
20.
İşçi Sınıfımızın İlk Öncüleri: 1958’e Kadar Emek Hareketinde Kıbrıslı Türkler,
Khora Yayınları, Lefkoşa, Ocak 2011, 231s.
21.
Örnekleriyle Kıbrıs Türk Basın Tarihi -I- (1891-1963) (Harid Fedai ile
birlikte), Lefkoşa, Kasım 2012, 232s.
22.
Kıbrıs’ta Üç Dönem, Üç Aydın, Yazılama Yayınevi, İstanbul, Ekim 2013, 160s.
23.
Kıbrıs Türk Basın Tarihi -II- Kıbrıs’ta Türkçe Basılmış Gazete ve Dergiler
Listesi (1878-2013), Kıbrıs Türk Kütüphaneciler Derneği Yayını, Lefkoşa, Kasım
2013, 311s.
(Kıbrıs
Türk Tabipleri Odası, Sağlık Dünyamız Dergisi, Yıl:2, Sayı:7, Nisan 2015, Sayfa
38-43)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder